Een kijkje in het educatief materiaal van het Stedelijk Museum Zwolle

Vaak willen leerkrachten wel meer aan cultuureducatie doen, maar weten ze gewoon niet hoe ze dit moeten doen. Ze zijn zich er niet van bewust hoeveel mogelijkheden er nou eigenlijk voor cultuureducatie zijn en zullen dus ook niet gauw zelf het initiatief nemen om dit uit te zoeken. Het Stedelijk Museum Zwolle leek hier ook moeite mee te hebben: basisscholen blijven eerder weg dan dat ze komen. Waar ligt dit eigenlijk aan en hoe kunnen wij er voor zorgen dat de communicatie tussen instellingen en basisscholen beter verloopt? Het Stedelijk Museum Zwolle is nieuwsgierig naar wat toekomstige leerkrachten en ICC’ers van het educatief materiaal vinden dat het museum te bieden heeft. Wij, de studenten van de KPZ, kregen de uitgelezen kans om een kijkje te nemen in het educatief materiaal van het museum.

Het was een mooie gelegenheid voor beide partijen: het museum kreeg feedback van aankomende leerkrachten en ICC’ers en de studenten konden educatief materiaal bekijken wat zij later kunnen gebruiken voor hun eigen basisschool. Het is goed dat de KPZ ons laat inzien wat verschillende instellingen ons kunnen aanbieden, en dat het zeker veel meer instellingen zijn dan wij denken.

In het Stedelijk Museum Zwolle werden de studenten in kleine groepen verdeeld om het educatief materiaal te bekijken. Er waren verschillende opdrachten, ontworpen op niveau van de leerlingen. Ik kreeg met mijn groep de kans om het project ‘Deksels’ te bekijken. Voor de projecten liepen wij naar het oude gedeelte van het museum: het Drostenhuis. Een sfeervol woonhuis, gebouwd in 1551, met prachtige en elegante elementen uit die tijd. Bij ons project hoorde een bosje sleutels: een spannend begin!

Het project begon in de salon, waar wij een kist vonden op de grond. Op de kist lag een brief van Roderick, die wij normaal aan de kinderen zouden voorlezen. Bij de brief zat een rebus die wij moesten oplossen, zodat wij er achter zouden komen welke sleutel wij voor de kist moesten gebruiken. In elke kist zat weer een kleinere kist verstopt, die pas kon worden geopend met een sleutel na het goed uitvoeren van een opdracht. De laatste sleutel leidt naar een schatkistje in het museum, waar een kleine verrassing in zit voor de kinderen. Tijdens het project zijn de leerlingen ook nog eens bezig met de onderdelen drama, beeldend en cognitief, dus er is sprake van een mooie afwisseling.

Wij mochten als studenten feedback geven op het educatief materiaal dat wij tijdens ons bezoek hebben bekeken. Dit was erg interessant, omdat wij zelf ook bijvoorbeeld leren om kritisch te kijken naar methodes, en dus ook ander educatief materiaal. Hieronder is onze feedback te lezen.

Als eerste vonden wij het project ontzettend leuk! Zelfs wij als ‘volwassenen’ werden enthousiast en konden niet wachten om aan de slag te gaan. Het is vooral door de lay-out zeer aantrekkelijk en zal de leerlingen dus motiveren. De doelgroep die wij hadden verwacht bij dit project was groep 6/7, dus wij zaten redelijk dichtbij. Er wordt dan ook door ons verwacht dat deze opdracht goed zal aansluiten. Dit project zou je ook prima met een groep 7/8 kunnen uitvoeren, alleen zullen de vragen in dat geval wel uitdagender moeten zijn. Er wordt ook gebruik gemaakt van verschillende werkvormen, wat heel sterk is. Leerlingen worden ook naar andere plekken gebracht, wat het nog interessanter maakt. 

Naast ons enthousiasme hebben wij ook nagedacht over eventuele verbeteringen, zodat de opdracht nog mooier, leuker of beter zou kunnen worden gemaakt. De punten waar wij aan hebben gedacht zijn:

- Over de eerste brief: houd meer informatie achter (zoals de verschillende kisten en de schat op het eind) om het nog spannender te maken. Het is al een spannende zoektocht, maar in de brief wordt al veel verklapt, waar je juist nog meer motivatie mee zou kunnen bereiken. Laat de kinderen vooral zelf ontdekken in plaats van sommige onderdelen al voor te kauwen. Zo zal er meer verbazing en verwondering zijn bij dit leuke project.

- Over de brieven: voor de brief kan ook nog worden gedacht aan 'oud' taalgebruik, om zo nog meer aan te sluiten op de realiteit. Voor de kinderen is dit ook even gek: het is iets dat ze niet kennen en ze zijn vast benieuwd naar een aantal nieuwe (oude) woorden. 

- Over het verhaal in het algemeen: Het verhaal is heel leuk. Zelf zaten wij te denken of het niet nog leuker wordt als het verhaal nog realistischer zou zijn. Wij begrepen zelf van het verhaal dat het over twee jonge kinderen ging. Ons leek het leuk als het verhaal nog meer zou aansluiten op de realiteit, met volwassen van vroeger. Het is op dit punt maar net waar je voor kiest: aansluiten op de leeftijd van de kinderen of aansluiten op de realiteit. [Achteraf hoorden wij dat het verhaal wél gebaseerd is op een historisch persoon. Dit is wellicht weggevallen in de uitleg. Hoe zouden ze dit nog duidelijker kunnen maken?]

De studenten van de KPZ hebben een leuke tijd gehad in het Stedelijk Museum Zwolle: het educatief materiaal was ontzettend leuk en er is goed over nagedacht. Het was ook leerzaam, omdat wij ons nu beseffen wat een bepaalde instelling voor soort educatief materiaal kan aanbieden. Het was inspirerend en zorgt voor enthousiasme: ik zou graag vaker kijken bij verschillende instellingen in de buurt.

Misschien heeft deze blog je wel inspiratie gegeven om eens een kijkje te nemen bij bepaalde instellingen in jouw buurt, en kun jij je klas wellicht verblijden met een mooie dag cultuureducatie!

Cultuurkaart: de 5 disciplines in de omgeving Steenwijkerland

Zelf weet ik nog maar weinig over de mogelijkheden die Steenwijkerland biedt op het gebied van cultuureducatie. Om hier eens verandering in te brengen, ben ik op onderzoek uitgegaan om te kijken welke instellingen kunnen samenwerken met basisscholen in deze gemeente.

Ik ben op zoek gegaan naar de 5 disciplines in Steenwijkerland: beeldend, muziek, drama, dans en erfgoed. Tot mijn verbazing ben ik ontzettend veel instellingen tegengekomen, die leuke workshops aanbieden op het gebied van cultuureducatie. Enthousiast ging ik alle disciplines bij langs: wat heeft Steenwijkerland veel te bieden! Voor elke discipline ben ik op zoek gegaan naar vijf adressen, waar scholen mee kunnen samenwerken. Al deze instellingen hebben zeer interessante en leerzame workshops of museumbezoeken voor een basisschool. Daarnaast heb ik voor een grote verscheidenheid aan workshops gezorgd, zodat de leerlingen leren over veel verschillende onderwerpen, technieken, materialen, enzovoort. Deze workshops heb ik samengevoegd in een cultuurkaart, waarin kort beschreven staat om welke instelling het gaat en wat zij te bieden hebben. Wie weet kan ook jij hier veel inspiratie uithalen!

Een ICC'er op de basisschool: wat doet die eigenlijk?

Niet iedere basisschool heeft een (enthousiaste) ICC'er en sommige basisscholen zullen er misschien zelfs nog nooit van gehoord hebben. En dat terwijl de taak van een intern cultuurcoördinator nou juist zo belangrijk (en leuk) is! Om jou te informeren en te enthousiasmeren voor ICC en cultuureducatie, laat ik aan de hand van een interview met een ICC'er zien wat een intern cultuurcoördinator voor taken heeft en hoe verreikend dit kan zijn!

Om meer te weten te komen over een intern cultuurcoördinator, spreek ik met Jack Engelen, basisschoolleerkracht én ICC'er op Kindcentrum Willem Alexander te Steenwijk.

____________________________________________________________________

De taken van een ICC'er verschillen per basisschool. Welke taken heb jij als ICC'er en waarom zijn deze taken volgens jullie van belang?

Als ICC'er...

• Zet je in samenspraak met de directie het cultuurbeleid op school uit

Samen met mijn directeur bespreek ik 1 keer in de 4 weken de stand van zaken.

• Ben je aanspreekpunt voor collega's en voor culturele instellingen

De collega’s bespreken met mij hun culturele jaaragenda en moeten minimaal 4 keer per jaar een cultureel uitstapje maken of iemand in de klas uitnodigen. Dit bespreken ze met mij en ik zorg voor een planning (schoolbreed). Ook heb ik 1 x per 2 maanden overleg met Scala en de Gemeente Steenwijkerland. De gemeente Steenwijkerland zorgt voor het cultuur menu waaruit scholen voordelig bepaalde activiteiten kunnen kiezen. Met Scala doen wij al enkele jaren een traject wat betreft: Erfgoed. Wij willen kinderen vooral kennis laten maken met de cultuur om zich heen. In groep 1/2 zijn we vooral bezig dicht bij de kinderen zelf, in groep 3/4 gaat dat alweer iets meer richting de omgeving waarin ze wonen, in groep 5/6 pakken we de wijk/stad en in 7/8 gaat het om de gemeente Steenwijkerland.

• Weet je welke culturele instellingen er in de omgeving van de school zijn

Wij werken vooral samen met Scala. Samen ontwikkelen wij doorgaande leerlijnen voor de school. Dit doen wij o.a. in de vorm van een pilot leerlijn beeldende kunst en een pilot leerlijn erfgoed. Twee projectleiders van Scala werken samen met vertegenwoordigers van basisscholen en medewerkers van culturele instellingen aan de ontwikkeling van deze leerlijnen. Het streven daarbij is dat de leerlijnen onderdeel gaan uitmaken van het leerplan van de school en dat er aansluiting plaatsvindt bij andere vakken.
Zowel in de leerlijn erfgoed als de leerlijn beeldend staan onderwerpen uit de canon van Steenwijkerland centraal. De canon geeft een beeld van de geschiedenis van de regio waarvan diverse aspecten in de leerlijnen belicht worden. Door het erfgoed uit de eigen omgeving te betrekken leren kinderen over het verleden en het belang om dit te bewaren voor de toekomst. Tevens verbindt het leerlingen met hun omgeving en achtergrond en wordt het identiteitsbesef ontwikkeld.
De leerlijn erfgoed wordt voor een deel een zogenaamde basis-leerlijn met daarin onderwerpen uit de regio Steenwijkerland en voor een deel schoolspecifiek. Voor het school specifieke deel wordt gebruik gemaakt van erfgoedonderwerpen uit de directe schoolomgeving. Zo zullen de lesonderwerpen nog meer betekenis krijgen voor de leerlingen.
Binnen de leerlijnen erfgoed en beeldend worden verwijzingen naar elkaar gemaakt, zodat op verschillende manieren rondom een bepaald thema geleerd kan worden en een hoger leerrendement ontstaat.
In aansluiting op de leerlijnen wordt een buitenschools aanbod ontwikkeld waardoor er een verbinding ontstaat tussen binnenschools en buitenschools. Hiermee krijgen kinderen de mogelijkheid om hun talenten verder te ontwikkelen.

• Onderhoud je contacten met culturele instellingen

Ja minimaal 1 x per 2 maanden.

• Zoek je actief naar passend aanbod

Ja wij zijn op school constant opzoek naar nieuwe ideeën.

• Bewaak je de kwaliteit van het cultuuronderwijs op school

4 keer per jaar is dit een agendapunt en evalueren wij het cultuuraanbod bij ons op school.

• Ben je in staat de kwaliteit van educatief aanbod te beoordelen

Dit doen wij samen met het gehele team. Wat zijn positieve onderdelen die wij willen behouden en welke onderdelen zien wij niet zitten en kunnen we beter aanpassen of niet meer gaan gebruiken.

• Stimuleer je collega's

Ja, al is dit soms best moeilijk. Enkele collega’s doen alles zelf omdat ze dit ook erg waardevol vinden, leerkrachten die hier persoonlijk minder affiniteit mee hebben zijn moeilijker te stimuleren.

Wat is jouw motivatie, waarom oefen jij deze taak uit?

Kinderen leren hun eigen ideeën, belevenissen, waarnemingen en gevoelens vorm te geven in voor hen zelf en anderen begrijpelijke en aantrekkelijke vorm. Ze durven over hun ervaringen, gevoelens en ideeën te communiceren en deze te presenteren aan hun groep of aan een breder publiek. Kinderen leren diverse technieken, materialen en vaardigheden te beheersen. Dit zal veelvuldig aan de orde zijn tijdens de handvaardigheid, teken, drama en muzieklessen. De kinderen worden toegerust voor de toekomst, zodat zij straks adequaat kunnen participeren in de samenleving: kunst en cultuur vormen daar een onderdeel van. Kinderen ontmoeten en werken samen met kunstenaars, professionals en amateurs uit de wereld van kunst en cultuur.

Wat is volgens jou zelf het belang van jouw functie?

Als cultuurcoördinator moet ik goed kunnen organiseren en samenwerken binnen en buiten mijn school. Ik heb een planmatige aanpak, communiceer intensief met culturele instellingen, het schoolteam en (externe) collega's. Ook probeer ik leerlingen, ouders en collega's te motiveren en te inspireren. Daarnaast heb ik zelf affiniteit met en kennis van de verschillende kunstdisciplines, wereld-oriënterende vakken, cultureel erfgoed en nieuwe media.

Waar loop je als ICC'er tegenaan?

Vooral het motiveren van enkele collega’s. Zoals ik al eerder aangaf moet het jezelf interesseren. Iets wat je zelf interesseert zal je ook vaker toepassen binnen je klas. In bepaalde groepen doen de leerkrachten heel veel op dit gebied en in andere groepen moet ik als icc’er constant druk uit oefenen om ze consequent bezig te laten zijn met cultuureducatie.

Waar krijg je energie van bij het uitoefenen van de taak als ICC'er?

Wanneer kinderen erg enthousiast zijn over een bepaalde activiteit. Ik werk op een school waarin de kinderen niet veel meekrijgen vanuit hun gezin. Één ouder gezinnen met een bepaald opleidingsniveau kiezen niet zo gauw voor een cultureel uitstapje en daarom is het zo mooi om de kinderen te zien genieten van de activiteiten die wij op school organiseren.

Wat demotiveert je bij het uitoefenen van de taak als ICC'er?

Subsidie aanvragen die steeds minder vaker worden gehonoreerd, je bent soms uren bezig om maar een beetje subsidie te kunnen krijgen.En ik kan mij persoonlijk altijd erg irriteren aan collega’s die de basisschool puur zien als: reken/spelling/taal fabriek. Mijn opvatting is: Je bent een basisschool die een basis wil leggen op alle domeinen. Je wilt kinderen klaar maken voor de maatschappij van later en daar hoort cultuur gewoon bij. Basisonderwijs is meer dan alleen rekenen, spelling en taal.

____________________________________________________________________

Wat neem ik nu zelf mee uit dit interview? Wat voor soort ICC'er wil ik graag worden?

Ten eerste wil ik zeggen dat ik het erg interessant vond om een ICC'er te interviewen. Zelf zit ik nog midden in het leerproces en weet er dus zeker nog niet alles over. Dit interview gaf mij veel nieuwe informatie en verduidelijking, vooral op het gebied van de taken. Ook heeft ICC'er Jack mij weten te motiveren voor de specialisatie. Het is mooi om te zien hoe zijn taak de school verrijkt. Zelf hoop ik met net zoveel enthousiasme deze taak later uit te voeren op een basisschool. 

Iets waar ik nog nooit van had gehoord, was het 'cultuurmenu'. Het is goed om te weten dat Gemeente Steenwijkerland, de gemeente waarin ik zelf woon, dit aanbiedt op de basisscholen. Ik ben zeer blij met het feit dat hier aandacht aan wordt gegeven. In het vervolg zal ik dus zeker eens een kijkje nemen om te zien wat hiervoor wordt gedaan. 

Ik ben mij ervan bewust dat zeker niet elke leerkracht staat te springen om cultuureducatie op basisscholen te verbeteren. Zelf vind ik dit uitermate belangrijk, omdat de leerlingen bijvoorbeeld leren om hun eigen ideeën vorm te geven en om over hun ervaringen en gevoelens te communiceren. Ze leren (andere) culturen kennen en kijken met een kritische blik. Ik hoop zoveel mogelijk leerkrachten te enthousiasmeren met mijn passie voor cultuureducatie, want is dat niet waar wij in de toekomst juist heengaan? Je eigen mening vormen, kritisch kijken, op verschillende manieren kunnen uiten en respect hebben voor andere culturen staat tegenwoordig centraal. En als we al die standaard weken hebben met rekenen en taal, hoe leuk is het dan dat de leerlingen eens mogen werken met cultuureducatie? Ik hoop dat cultuureducatie in de toekomst nog serieuzer wordt genomen en dat alle leerlingen mogen genieten van prachtige cultuur!